Anısal bellek, anlamsal belleğe göre çok daha güçlü olan ve kişinin hayatıyla ilgili olay örgülerini saklayan bir bellektir. Diğer adıyla epizodik bellek, günlük yaşantılardan ziyade, insanların deneyimlediği önemli anıları taşımaktadır. Bu belleğin çalışma stili kişiden kişiye değişiklik göstermektedir. Bazı kişiler yalnızca yaşadıkları önemli olayları bu bellek içerisinde tutarken, bazı kişiler bu önemli olayların gerçekleşme tarihini, o günün hava durumunu ve çeşitli daha pek çok şeyi de aklında tutabilir. Olayın önemi bu durumda büyük rol oynasa da, çoğu durumda kişi yalnızca yaşadığı deneyimleri bu bellek üzerinde gizlemektedir.
Epizodik Bellek Nedir?
Epizodik bellek insan yaşamının önemli olay ve tecrübelerini saklayan, uzun süreli hafızanın bir bölümüdür. Kişi bu deneyimleri tekrarlamak zorunda değildir. İşlemsel ve anlamsal bellekte olduğu gibi, bu belleğe bir şeyler kaydetmek için tekrara gerek yoktur. Kişiler onlar için önem arz eden ve onlara yoğun duygular yaşatan olayları bu bellek içerisinde saklarlar. Bu bellek günlük yaşantımızda sürekli tekrarladığımız durumları kaydetmez.
Kişi annesini, babasını, kardeşini, eşini ya da arkadaşlarını bu bellek içerisinde saklamaz. Bu bellekte kişinin annesi, babası ve diğer çevresiyle yaşadığı önemli olaylar bulunmaktadır. Bu olayların her zaman çok güzel ya da çok kötü olması gerekmez. Kişiye yoğun mutluluk, hüzün, korku, acı ya da şaşkınlık yaşatmış olan pek çok olay bu bellek içerisinde saklanır. Bu bellek hem çok kıymetlidir, hem de çok güçlüdür. Diğer belleklerden daha çok bilgi kapasitesi vardır. Hem olayların oluş sırasını, hem de olaylar ile ilgili diğer detayları hatırlamayı kolaylaştırmaktadır.
Anısal Bellek Örnek
Anısal bellek örnek konusunda, kişilerin günlük deneyimleri hakkında örnekler vermek mümkündür.
- Bir kişi havanın çok sıcak olduğu bir gün, sevgilisi ya da eşi tarafından terk edilebilir. Bu durumun onda yarattığı hassasiyet, kişinin havanın sıcak olduğunu dahi hatırlamasını sağlayabilir. Ya da kişi tarihi bile hatırlamaz, yalnızca o günün onda yarattığı etkiyi ve o duruma neden olan olayları hatırlar. Bu durum kişinin hafızasında travma etkisi yaratmışsa, ona çok fazla acı çektirmişse ya da ona büyük hüzün vermişse, kişinin tarihi, saati ve hatta o gün hakkındaki tüm detayları hatırlaması muhtemeldir.
- Bir kişi evine hırsız girdiği gece neler yaşadığını epizodik bellek sayesinde kolayca hatırlar. O gün duyduğu korkuyu, evine gelen zarardan dolayı hissettiği hüznü ve olay sonrasında yaşadığı tedirginliği hatırlaması bu bellek sayesinde mümkündür.
- Bir kişi sevdiği birini kaybettiğinde duyduğu hüzün ve acıyı hatırlayacaktır. Çoğu kişinin aklında bu tarz günlere ait pek çok detay kalmaktadır. Hatta pek çok kişi bu detayları unutmamak için, tüm detayları not almaktadır. Anısal bellek duygularla ilgili hatıraları canlandırma konusunda çok yeteneklidir.
Anısal(Epizodik) Bellek Nasıl Çalışır?
Anısal hafıza çalışması en kolay hafızalardan biridir. Her gün çalışmasa da, önemli olayların olduğu ve yoğun duyguların hissedildiği günler, kişiye bile fark ettirmeden çalışmaktadır. Kişi bir arkadaşı hakkında öğrendiği gerçekler konusunda yaşadığı şaşkınlığı, gün içerisinde aklına kaydedecektir. Daha sonra üzerinden yıllar geçse dahi, aynı anıyı taptaze tutabilir ya da bazı detayları atlayarak, yalnızca yaşadığı şaşkınlığı hatırlayabilir. Kişinin yaşadığı şaşkınlık sonrasında çalışmaya başlayan epizodik hafıza, anıları kaydetmeye başlamaktadır. Eğer bu anılar çok fazla dile getirilirse hatırlama daha net ve daha detaylı olacaktır. Ancak uzun süre tekrarlanmadığı takdirde unutmanın gerçekleşmesi çok daha olasıdır. Bu şekilde kaybolan çok fazla anı mevcuttur.
Anısal Bellek Ne İşe Yarar?
Anısal bellek kişilerin yaşadıkları olaylar hakkında bilgileri hatırlamalarını sağlayan, uzun süreli hafızanın bir bölümüdür. Kişilerin yaşadıkları olaylar ve hayat tecrübeleri hakkında bilgi sahibi olmasına katkıda bulunmaktadır.
- Kişiler hayat tecrübelerini daha sonra kullanmak üzere, anısal bellek sayesinde hatırlar.
- Kişiler yaşadıkları yoğun duygular ile ilgili olayları hatırlar. Zaman zaman onlara acı verecek yanlışlar yaptıklarında, bu yanlışları engellemek için bu anılara ihtiyaç duyarlar.
- Yaşadıkları duyguları paylaşmak insana kendini daha güvenli ve huzurlu hissettirir. Dolayısıyla bu duyguları hatırlamak onlar için önemlidir. Kişilerin anılarını paylaşmaya ve hissettikleri duyguları sevdiklerine yansıtmaya hakları vardır.
- Kişiler yaşlandıklarında onlara hüzün veren, güldüren, onları şaşkına çeviren olaylara sarılırlar. Yaşlılıkta hatıralar insanın geriye nasıl bir yaşam bıraktığının en güzel kanıtıdır. Ayrıca kişiler öldüklerinde de, başkalarının aklında onlarla ilgili anılar kalacak ve o anlar aslında ölümsüzleşecektir. Epizodik bellek sayesinde, kişilerin anıları hafızalarında yer bulmakta ve bir kişinin bir kişi için neden değerli olduğunu kanıtlamaktadır.